Choroba Leśniowskiego-Crohna (CD) jest przewlekłą, nawracającą formą zapalnych chorób jelit (IBD). Powoduje objawy żołądkowo-jelitowe, biegunki, bóle brzucha, utrata masy ciała, anemię i stany niedożywieniowe.
Zapalenie CD może obejmować powierzchnię błony śluzowej przewodu pokarmowego lub przenikać przez całą grubość ściany przewodu pokarmowego łącznie z powierzchnią surowiczą.
Choroba Leśniowskiego-Crohna charakteryzuje się bardzo różnorodnym przebiegiem demonstrując różne zmiany w zajętych odcinkach jelit.
Może przebiegać prowadząc do powstania zwężeń w jelitach aż do ich niedrożności co jest stanem zagrażającym życiu i wymagającym interwencji chirurgicznej. Z biegiem czasu pacjenci po kilku zabiegach resekcyjnych narażeni są na ryzyko rozwoju zespołu krótkiego jelita.
Choroba Cohna charakteryzuje się także tendencją do powstawania przetok, które mogą być jelitowo-jelitowe, jelitowo-skórne, lub jelit do sąsiednich narządów. W zależności od lokalizacji, penetracja choroby może również wymagać interwencji chirurgicznej.
W obrębie jamy brzusznej mogą tworzyć się ropnie, stan zagrażający życiu, wymagające szybkiego leczenia antybiotykami ogólnoustrojowymi.
Ponadto, CD może zajmować inne układy i narządy prowadzące do: trudno leczących się wysypek skórnych, bólów stawowych i ich sztywności, gorączki i utrata masy ciała.
Częstość występowania
Częstość występowania choroby Cohna na świecie wzrasta, (dwumodalne szczyty zachorowań) dotykając młodych dorosłych (w wieku od 15 do 35 lat) i osoby starsze w wieku 50 – 70.
Chociaż występują zmiany geograficzne, ogólna częstość występowania
CD na półkuli północnej waha się od 7 do 20 na 100 000 osób, z częstością występowania nawet 300 na 100 000 osób w Stanach Zjednoczonych (USA). Częstość występowania wzrasta w częściach Azji i na Bliskim Wschodzie.
W Europie prawdopodobnie choruje do 100 000 osób.
Przyczyna choroby Leśniowskiego-Crohna nie jest wyjaśniona do końca. Prawdopodobnie jest to złożona zależność predyspozycji genetycznych, zaburzenia funkcjonowania układu immunologicznego oraz wczesne zakażenia w dzieciństwie.
Na powstanie choroby mogą mieć wpływ – czynniki środowiskowe – sugeruje się zwiększenie zachorowalności populacji ze względu na poprawę higieny osobistej i warunków sanitarnych. Ta „hipoteza higieniczna” została również zauważona w różnych innych chorobach autoimmunologicznych.
Ocena przebiegu choroby
Aby ocenić nasilenie choroby, wykorzystuje się szereg systemów oceny klinicznej na podstawie objawów, parametrów laboratoryjnych, różnych technik obrazowania, i endoskopii.
Choroba Leśniowskiego-Crohna Activity Index (CDAI) jest jednym z takich narzędzi punktacji z wynikami z zakresu od 0 do ponad 600 na podstawie łącznej oceny objawów: ból brzucha, objawu obecności patologicznego oporu masy w jamie brzusznej, masy ciała, wartości laboratoryjne (np. hematokrytu), i oceny lekarza między innymi. W tej punktacji, pacjenci z wynikami > 220 są zdefiniowani jako osoby z umiarkowaną lub ciężką postacią choroby i wymagają intensywnego leczenia i opieki medycznej. CDAI może być również używany do określenia, jak dobrze terapia działa, za remisję terapeutyczną uważa się spadek CDAI o150 punktów.
Endoskopia
Endoskopia jest najważniejszym badaniem służącym do rozpoznania choroby i oceny jej progresji lub remisji. Endoskopowo ocenia się wielkość owrzodzeń w przewodzie pokarmowym, proporcję powierzchni uszkodzonej do zajętej przez wrzody, powierzchnię dotkniętą innymi zmianami chorobowymi oraz obecność i nasilenie zwężeń (okluzji) jelit.
Endoskopowa skala choroby Leśniowskiego-Crohna (SES-CD) została po raz pierwszy wprowadzona w 2004 w celu monitorowania przebiegu choroby i wykazania endoskopowej poprawy działania po leczeniu. Jelita są podzielone na segmenty (kręte, zstępnica, poprzecznica, wstępnica i odbytnica), i każdy segment jest indywidualnie oceniany i dane są sumowane. Na tej podstawie sporządza się SES-CD a zakres możliwy od 0 do 60. Redukcja w ocenie skali SES-CD o 50% lub wyższą świadczy o skuteczności stosowanego leczenia.
Leczenie
W ciągu ostatnich lat nastąpił znaczny postęp w leczeniu choroby Crohna. Za pomocą nowoczesnych terapii uzyskuje się długotrwałe remisje zmian na śluzówkach przewodu pokarmowego, zatrzymanie postępu choroby, uniknięcie operacji resekcyjncy jelit.
Ostatecznym celem jest zmiana naturalnego przebiegu choroby przez spowolnienie lub zatrzymanie jej progresji. Osiąga się to poprzez wykorzystanie wcześnie w toku leczenia, agresywnej i kierowanej na cel terapii. Ryzyko, ocena i przewidywania za pomocą złożonych markerów klinicznych, biochemicznych i endoskopowych stała się kluczem do postępowania z pacjentami, optymalizacji terapii i przewidywania wyników i skutków ubocznych terapii medycznej.
Obecnie dostępne terapie biologiczne skupiają się na neutralizacji aktywności cytokin.
Trzy przeciwciała monoklonalne, które hamują martwicę nowotworu alfa-Factor-Alpha (TNFa), są obecnie wprowadzane do obrotu w leczeniu CD:
- infliksymab (Remicade ®),
- adalimumab (Humira [zatwierdzone w USA i Unii Europejskiej (UE)])
- certolizumabu pegol (Lek Cimzia [zatwierdzony w USA])
- vedolizumabu (Entivyo ®), przeciwciało monoklonalne
- ustekinumabu (Stelara ®),
Jednak u wielu pacjentów otrzymujących terapie biologiczne obserwuje się po pewnym czasie utratę skuteczności ich działania.
Najnowsze obiecujące terapie są w fazie badań klinicznych – są to inhibitory kinazy janusowej (JAK)
Hamowanie kinazy janusowej (JAK) jest dobrze rokującą opcją terapeutyczną do szeregu stanów zapalnych w tym RZS, choroby Cohna, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego
Nowe terapie badane w badaniach klinicznych obejmują inhibitory kinazy janusowej (JAK):
- upadacitinib
- risankizumab
- etrolizumab
- tofacitinib
- filgotinib jest silnym i selektywnym inhibitorem JAK-1. Związek wykazał dobrą skuteczność wstępną u pacjentów z RZS i CD w fazie 2 badania. U ludzi, filgotinib jest metabolizowany do postaci jednego głównego aktywnego metabolitu.
Informacje ogólne
Kinazy Janusowe (JAK) i (TYK) to wewnątrzkomórkowe kinazy tyrozynowe przekazujące sygnał cytokin z receptorów błony komórkowej do jądra komórek. Jak inhibitory blokują sygnalizację różnych cytokin, czynnika wzrostu i hormonów, w tym cytokin pro-zapalnych interleukiny (IL)-6. Cztery różne rodzaje JAK są znane: JAK1, JAK2, JAK3, i TYK2, które oddziałują z różnymi zestawami receptorów błony komórkowej. Hamowanie JAK jest obiecującą opcją terapeutyczną dla szeregu stanów zapalnych, w tym reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), wrzodziejącego zapalenia jelit i choroby Leśniowskiego-Crohna (CD).